Media publiczne wymagają naprawy. Naprawy przeprowadzanej z namysłem, w dialogu z odbiorcami, twórcami i menedżerami, naprawy mającej na względzie słuszny interes obywateli.

Demokratyczny porządek zakłada ład medialny oparty na stabilnych mechanizmach oddzielających media od polityki rozumianej jako arena sporów partyjnych. Przez 26 lat media publiczne w Polsce przeszły długą drogę, od finansowanego z budżetu państwa Radiokomitetu po system 19 spółek Skarbu Państwa (TVP S.A., PR S.A. oraz 17 regionalnych rozgłośni radiowych), utrzymywanych z abonamentu i wpływów z reklamy. Jednak w ciągu tych wszystkich lat postulat odpartyjnienia mediów publicznych pozostawał głównie w sferze deklaracji. Upartyjnienie zaczęło się od pierwszej Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, która zgodnie z ustawą miała składać się z bezpartyjnych fachowców, a tymczasem powołano do niej czynnych polityków, formalnie tylko występujących ze swoich partii. Także najnowsza nowelizacja ustawy o mediach publicznych służy jedynie wymianie władz w spółkach i jest powrotem do czasów PRL, gdy prezes Radiokomitetu był powoływany przez rząd i podlegał mu bezpośrednio. Taki model zarządzania mediami publicznymi stanowi całkowite zaprzeczenie ich idei.

Ale media publiczne to nie tylko sposób powoływania i sprawowania władzy. O ich niezależności w dużej mierze decyduje sposób finansowania. Na skutek wieloletnich zaniedbań, rozwoju technologicznego, a także zmian rynkowych i cywilizacyjnych dotychczasowe rozwiązania regulujące sposób funkcjonowania mediów publicznych okazały się nieskuteczne dla zapewnienia realizacji misji publicznej. Media publiczne zwiększyły udział przychodów reklamowych w finansowaniu swojej działalności, co przy dużym majątku i wysokim poziomie zatrudnienia doprowadziło do postępującej komercjalizacji programu i uzależniło spółki medialne od reklamy i poziomów oglądalności.

Media publiczne są dobrem wspólnym. Traktujemy zatem jako oczywiste i konieczne, że kształt mediów publicznych musi być wypracowany w publicznej debacie.

Reformy i uspołecznienia mediów publicznych domagamy się od czasu krakowskiego Kongresu Kultury w 2009 roku. Powrót do idei mediów służących obywatelom zakładał projekt ustawy opracowany i przedstawiony publicznie przez Obywatelski Komitet Mediów Publicznych w 2010 roku. Był on szeroko konsultowany przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych ze środowiskiem organizacji pozarządowych. Projekt ten – jak wiele innych inicjatyw obywatelskich – utknął w archiwach Sejmu. W roku 2011 w Pakcie dla Kultury żądaliśmy od rządzących prawnych gwarancji realizacji powinności mediów publicznych oraz poprawy ich jakości. Zobowiązania te nigdy nie zostały zrealizowane.

Inicjatorzy obywatelskiego projektu ustawy o mediach publicznych, podobnie jak sygnatariusze niniejszego listu i paktu, rozumieli i rozumieją politykę jako działanie dla dobra wspólnego. Czas najwyższy powrócić do tej definicji. To w jej duchu powinna odbyć się debata na temat mediów publicznych. Winna dotyczyć zarówno zasadniczych założeń, jak i w dalszej kolejności szczegółów projektowanych rozwiązań. Rządzący nie mogą omijać obowiązujących zasad konsultacji publicznych: powszechności, przejrzystości i przewidywalności stanowienia prawa. Nie ma żadnych zgodnych z zasadami demokracji powodów, dla których proces ten miałby być prowadzony w pośpiechu i tajemnicy przed opinią publiczną. Zarówno w toku prac rządu, jak i parlamentu, niezbędne i zgodne z kulturą polityczną właściwą systemowi zapisanemu w Konstytucji jest zastosowanie mechanizmów publicznych konsultacji projektów ustaw, szczególnie o tak fundamentalnym znaczeniu dla obywateli jak ustawa o publicznych mediach. Niezbędnym minimum takich konsultacji jest procedura wysłuchania publicznego. Jej rzetelne przeprowadzenie zależy dziś od politycznej woli rządzących. Jeśli jednak rząd i parlament nie zorganizują procesu konsultacji i wysłuchania publicznego, deklarujemy, że przeprowadzimy je sami, zgodnie z wymogami bezstronności i przejrzystości, we współpracy z partnerami społecznymi oraz instytucjami nauki, edukacji i kultury.

Bez aktywnej współpracy środowisk obywatelskich, edukacyjnych, nauki i kultury – które niniejszym zapraszamy do debaty – nie uda się wypracować nowej konstytucji silnych i wiarygodnych mediów publicznych. Pakt jest otwartą ofertą dla wszystkich partii politycznych, od których oczekujemy jasnego określenia stanowiska wobec przedstawianych w nim celów
i wartości.

Apelujemy też do wszystkich polityków i wszystkich sił politycznych w polskim parlamencie o szczególną ostrożność
i rozwagę w przygotowywaniu nowych rozwiązań systemowych i uwzględnianie w nich głosu opinii publicznej.
Bez zdefiniowania na nowo misji publicznej i charakteru usług świadczonych dla widzów i słuchaczy oraz zapewnienia gwarancji jakości programowej nie uda się przekonać obywateli do powszechnej opłaty audiowizualnej, która zastąpiłaby niefunkcjonujący już dziś model abonamentowy, ani zyskać ich zaufania.

Poniżej przedstawiamy projekt Obywatelskiego Paktu na rzecz Mediów Publicznych, którym zainicjowaliśmy dyskusję ponad podziałami politycznymi.

Pisma skierowane do partii politycznych