5 października 2016 r. upłynął pod znakiem debaty pt. „Jakie media publiczne”, która zainicjowała proces partycypacyjnego przygotowania obywatelskiego projektu ustawy medialnej zgodnie z założeniami Obywatelskiego Paktu na rzecz Mediów Publicznych. Spotkanie odbyło się w Narodowym Instytucie Audiowizualnym w Warszawie. Na zaproszenie organizatorów – Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych oraz Obywateli Kultury – odpowiedzieli zarówno przedstawiciele strony społecznej: Ewa Kulik-Bielińska z Fundacji im. Stefana Batorego, Kuba Wygnański z Fundacji „Stocznia”, jak i politycznej: Krzysztof Czabański (Przewodniczący Rady Mediów Narodowych, Prawo i Sprawiedliwość), Rafał Grupiński (Platforma Obywatelska), Joanna Scheuring-Wielgus (Nowoczesna), Ryszard Straus (Partia Zieloni). Gospodarzem spotkania była Beata Chmiel (Obywatele Kultury), a moderatorem debaty – Maciej Strzembosz (Krajowa Izba Producentów Audiowizualnych).
Pytania zadane panelistom dotyczyły dylematów w kilku zasadniczych kwestiach:
- Jak powoływać władze mediów publicznych, aby były maksymalnie niezależne od wpływów politycznych?
- Czy media publiczne powinny być połączone? Czy jest sens utrzymywania 19 niezależnych od siebie spółek skarbu państwa – TVP, Polskiego Radia i 17 rozgłośni regionalnych?
- Czy stać nas na silne media regionalne, tzn. utrzymywanie odrębnych rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych w regionach?
- Jak powinny funkcjonować media publiczne od strony organizacyjnej? Czy powinny działać jako spółki prawa handlowego czy jako państwowe osoby prawne?
Debata przebiegła w spokojnej atmosferze. Każdy z uczestników miał możliwość nakreślenia stanowiska, które w poszczególnych sprawach zajmuje jego ugrupowanie. Nie budziły zaskoczenia dość znaczne miejscami różnice, np. w kwestii sposobu powoływania władz mediów publicznych. Krzysztof Czabański (PiS) wyraził się jasno, że wyboru powinni dokonywać politycy, aby możliwe było jego rozliczenie. Zdania tego nie podzielili przedstawiciele partii opozycyjnych, ale też nie wskazali rozwiązania, które ich zdaniem byłoby najlepsze. Jak stwierdzili, wymaga to głębszej analizy, ponieważ zachowanie bezstronności politycznej przez konkretne osoby jest samo w sobie trudne. Jak zauważyła Joanna Scheuring-Wielgus (N), nawet przedstawiciele organizacji pozarządowych mają przecież prawo do poglądów politycznych. Z kolei Ewa Kulik-Bielińska (Fundacja Batorego) podkreśliła, że najważniejsze jest, spośród kogo będą wybierane władze mediów publicznych, a jeśli chodzi o propozycje rozwiązań w tym zakresie, odwołała się do projektu ustawy medialnej przygotowanego w 2010 roku przez Obywatelski Komitet Mediów Publicznych. Rafał Grupiński (PO) zwrócił uwagę na jeszcze jeden aspekt – należy znaleźć takie rozwiązanie, żeby dokonany wybór nie mógł być z dnia na dzień odwołany zwykłą większością głosów w Sejmie.
Jako pierwsi w powyższych tematach mieli okazję wypowiedzieć się uczestnicy debaty, jednak Obywatelski Pakt na rzecz Mediów Publicznych przewiduje poddanie tych kwestii szerokim konsultacjom społecznym w całym kraju. Zapytany o gotowość na ten proces, Krzysztof Czabański (PiS) zadeklarował otwartość Rady Mediów Narodowych. Zachęcił też do śledzenia trwającego obecnie konkursu na nowego Prezesa TVP – na stronach internetowych Sejmu mają być dostępne nagrania z przesłuchania wszystkich kandydatów.
Na koniec głos zabrał Kuba Wygnański (Fundacja „Stocznia”), który przedstawił kluczowe etapy partycypacyjnego przygotowania projektu ustawy medialnej:
- Zbudowanie „komitetu sterującego” (grupy redakcyjno-koordynacyjnej) oraz ustalenie zasad współpracy z komitetem politycznym (przedstawicielami partii). Zakładamy, że początkiem tego działania było spotkanie 6 września z przedstawicielami partii politycznych, które podpisały Pakt.
- Zebranie i upublicznienie na stronie http://www.mediapubliczne.org.pl wszystkich dotychczas powstałych opracowań i ekspertyz związanych z legislacją mediów publicznych, w tym projektów ustaw.
- Stworzenie mapy interesariuszy tematu mediów publicznych, takich jak np.: politycy, administracja publiczna, widzowie / słuchacze / użytkownicy, twórcy, dziennikarze, producenci, reklamodawcy, pracownicy mediów publicznych, samorządy regionalne, prywatni nadawcy.
- Wstępne zebranie opinii kluczowych interesariuszy.
- Przygotowanie dokumentu będącego przedmiotem konsultacji. Główna faza konsultacji (zbieranie uwag) będzie prowadzona zanim powstaną założenia do ustawy. Potrzebny jest jednak dokument, który w sposób bardziej precyzyjny niż Pakt opisuje poszczególne kwestie, jakie powinny być uwzględnione w projekcie. Dokument ten powinien tam, gdzie to już możliwe, wskazać proponowane kierunki rozwiązań, a tam gdzie istnieją dylematy – opisać je.
- Główna faza konsultacji – zgłaszanie uwag do założeń. Wykorzystamy w tym celu mapę interesariuszy. Zakładamy, że w tej fazie uwagi będą zbierane zarówno w formie pisemnej, jak i na spotkaniach otwartych.
- Opracowanie uwag w postaci raportu podsumowującego, który zostanie upubliczniony.
- KOLAB – na podstawie przeprowadzonych konsultacji powinniśmy wyodrębnić takie zagadnienia, odnośnie których ewidentnie brakuje konsensusu lub są szczególnie skomplikowane. W zależności od tego, ile takich zagadnień będzie, zorganizujemy odpowiednią liczbę tzw. KOLAB-ów, czyli procesów wspólnego opracowywania propozycji rozwiązań. Będą one miały postać cyklu (2-3) warsztatów, w których będzie uczestniczyć ta sama grupa osób reprezentująca różnych interesariuszy danej kwestii i różne punkty widzenia. Istota KOLAB-ów polega na spotkaniu różnych perspektyw oraz usłyszeniu i zrozumieniu siebie nawzajem, a następnie wypracowaniu konkretnych rozwiązań.
- Przygotowanie założeń do ustawy oraz oceny skutków regulacji. W oparciu o raport z konsultacji oraz efekty KOLAB-u komitet sterujący wspólnie z komitetem politycznym przygotują założenia do ustawy.
- Konsultacje założeń do ustawy.
- Podsumowanie konsultacji i ewentualne modyfikacje w założeniach. Konsultacje zostaną podsumowane w formie upublicznionego raportu, a założenia zmodyfikowane w zależności od potrzeb.
- Badanie plebiscytowe (sondaż). Zakładamy, że na tym etapie przydatny będzie prosty sondaż ogólnopolski dot. najważniejszych dylematów towarzyszących pracom nad założeniami lub pytania typu plebiscytowego „czy jesteś za...”. Wyniki badania będą upublicznione.
- Przygotowanie projektu ustawy. Zakładamy, że to będzie praca ekspercka (legislatorów) bazujących na założeniach ustawy (pierwotnych lub zmodyfikowanych) oraz raportach z konsultacji. Projekt ustawy będzie upubliczniony.
- Konsultacje projektu ustawy. To szansa na wychwycenie przez osoby zainteresowane daną kwestią jakichś potencjalnych błędów, niekonsekwencji, szczegółowych rozwiązań, których skutków autorzy projektu ustawy i komitety nie są świadome.
- Podsumowanie konsultacji i ewentualne modyfikacje projektu ustawy.
Spotkanie podsumowała Beata Chmiel (Obywatele Kultury), zapraszając na mający się rozpocząć w najbliższy piątek Kongres Kultury, którego program przewiduje debatę nt. „Jak było. Jak jest. Jak być powinno. Pakt dla Kultury i Obywatelski Pakt dla Mediów Publicznych” – z dużym akcentem na dyskusję z publicznością.
